ماجرای دوتا از معروف‌ترین ساخته‌های دست بشر در دوسوی اقیانوس

آرمین منتظری | یکی مسی و شبیه آثار دوران باستان آن یکی هیولایی از فولاد. دو سازه مشهور دنیا که تقریبا همسن و سال‌اند و یکی این سوی اقیانوس اطلس و آن یکی در سوی دیگر از دیدنی‌های محبوب توریست‌ها محسوب می‌شوند. مجسمه آزادی و برج ایفل به عنوان دو ساخته دست بشر که هر دو فرانسوی‌اند تاریخ جالب و حکایت‌هایی خواندنی دارند که در اینجا تنها به نقل بخشی از تاریخ آن دو خواهیم پرداخت.

برج ایفل
برج ایفل، برجی فلزی است که در یک فضای عمومی در مجاورت رود سن پاریس بنا شده است. ایفل در زمره مشهورترین نمادهای جهان است که امروزه از مهم‌ترین مراکز جذب توریست به شمار می‌رود. نام ایفل در حقیقت برگرفته از نام گوستاو ایفل- طراح این برج باشکوه- است. برج ایفل با ۳۰۰ متر ارتفاع تقریبا معادل یک ساختمان ۷۰ طبقه است، به انضمام یک آنتن ۲۴ متری که در بالای آن قرار گرفته ارتفاع کلی برج به ۳۲۴ متر – یک ساختمان ۸۱ طبقه – می‌رسد. ایفل در سال ۱۸۸۹ به عنوان مرتفع‌ترین برج جهان بنا شد و این عنوان را تا سال ۱۹۳۰ که آسمانخراش کرایسلر با ۳۱۹ متر ارتفاع درنیویورک ساخته شد، حفظ کرد.در این بنا ۷۳۰۰تن فلز به کار رفته و وزن کلی آن ۱۰۱۰۰ تن است. تعداد پله‌هایی که به نوک برج منتهی می‌شوند تقریبا پس از هر بار بازسازی تغییر کرده، ابتدا ۱۷۱۰ پله وجود داشت، در اوایل دهه ۸۰ پس از اولین بازسازی، تعداد آنها به ۱۹۲۰پله رسید و امروز هم ۱۶۶۵ پله در ایفل به چشم می‌خورد. این بنا بین سال‌های ۱۸۸۷ تا ۱۸۸۹ به عنوان ورودی یک نمایشگاه بین‌المللی (Exposition Universelle) که به مناسبت یکصدمین سالگرد انقلاب فرانسه برگزار می‌شد، در مختصات جغرافیایی ساخته شد. ایفل در روز ۳۱ ماه مارس سال ۱۸۸۹ افتتاح شد.۳۰۰ کارگر با استفاده از تعداد سه‌میلیون و ۵۰۰ میخ پرچ، ۱۸۰۳۸ قطعه فلز ساختمانی را به هم متصل کردند. ساخت این برج عظیم تنها یک نفر تلفات داشت؛ آن هم در زمان نصب آسانسوری که توسط شرکت Otis انجام شد. بسته به دمای محیط اطراف، نوک برج ممکن است بر اثر انبساط فلزات، در قسمتی از برج که به سمت خورشید است، تا هشت سانتی‌متر تغییر مکان داشته باشد. به منظور حفاظت در مقابل زنگ زدگی هر هفت سال یک بار با استفاده از ۵۰ تن رنگ، ایفل را رنگ می‌کنند؛ رنگ‌هایی که به کار گرفته می‌شوند بسته به موقعیت متغیر هستند. در حال حاضر رنگ ایفل تقریبا قهوه‌ای است. در سال ۲۰۰۰ نورافکن‌های پر قدرت در برج نصب شد و از آن تاریخ تاکنون هر شب نمایشی از نورهای رنگارنگ برج برفراز آسمان شهر پاریس اجرا می‌‌شود. طرح ساخت برج ایفل از میان ۷۰۰ طرحی برگزیده شد که برای ساخت آن ارائه شده بود. البته جالب این است که ساخت برج ایفل مخالفان مشهوری هم داشت. در همان زمان بیانیه‌ای اعتراض‌آمیز با امضای ۳۰۰ شخصیت نوشته شد که از میان امضاکنندگان آن می‌توان به گی دوموپاسان، امیل زولا، شارل گارنیه و الکساندر دومای پسر اشاره کرد. در بخشی از این بیانیه آمده بود:« ما نویسندگان، نقاشان، مجسمه‌سازان، معماران و عاشقان زیبای پاریس، با تمام توان خود و با خشم بسیار و به نام سلیقه فرانسوی و پشتوانه تاریخی و هنری این کشور علیه برج هیولا منظر ایفل اعتراض می‌کنیم!». اما جالب اینجاست که کسانی نظیر روسو، شاگال و دلانی از ساخت این سازه حمایت کردند. ایفل در ساخت ۱۹۰۹ پس از گذشت ۲۰ سال از ساختش تا مرز نابودی پیش رفت؛ اما به لطف آنتن رادیویی‌ای که بر فراز آن نصب شده بود نجاتش دادند . چراکه این آنتن در ارسال امواج رادیویی و تلویزیونی بسیار مفید بود. از سال ۱۹۱۰ بود که ایفل به عنوان یک سازه جهانی قابل احترام مطرح شد. در سال ۱۹۱۸ رادیوی ملی فرانسه و در سال ۱۹۵۷ تلویزیون ملی فرانسه شروع به استفاده از ایفل برای ارسال امواج رادیویی کردند.

نکات جالب
طبقه اول برج ۵۷ متر ارتفاع دارد. نمایشگاه نقاشی، فروشگاه‌هایی مخصوص خرید سوغاتی برای توریست‌ها، رستوران و دفتر پستی‌ای که در آن تمبرهای یادگاری منقش به تصویر ایفل به فروش می‌رسد و یک گالری مملو از عکس‌های پانوراما از منظره پاریس بر فراز ایفل از جمله امکاناتی به شمار می‌رود که در طبقه نخست ایفل تعبیه شده است.
طبقه دوم برج ۱۱۵ متر ارتفاع دارد. در این طبقه می‌توان منظره تمام نمای پاریس را دید. یک تلسکوپ قوی برای دیدن گوشه گوشه شهر، فروشگاه، رستورانی به نام ژول ورن (که بسیار گران است و برای غذا خوردن در آن حتما باید از قبل میز رزرو کرد) از جمله امکانات این طبقه است.
طبقه سوم برج ایفل ۲۷۶ متر ارتفاع دارد؛ یک منظره تمام‌نمای استثنایی از پاریس در این طبقه مقابل روی شماست. در این طبقه تاریخچه ساخت آن را از آغاز تا پایان برای بیننده شرح می‌دهند.
سیاست همواره جزئی از عمر برج ایفل بوده است. در خلال جنگ جهانی دوم، وقتی که آلمان‌ها فرانسه را اشغال کردند پرچمی از این برج آویختند که روی آن نوشته شده بود: «آلمان در تمامی جبهه‌ها پیروز است». در سال ۱۹۵۸- چند ماه قبل از آنکه فیدل کاسترو در کوبا به پیروزی برسد- انقلابیون کوبایی یک پرچم قرمز و سیاه از طبقه نخست برج آویختند و در سال ۱۹۷۹ یک آمریکایی طرفدار محیط زیست و حمایت از حیوانات هم پرچمی از این برج آویزان کرد که روی آن نوشته شده بود:« خوک‌های آبی را نجات دهید!»

مجسمه آزادی
فرانسوی‌ها مجسمه آزادی (Statute Of Liberty) را در سال ۱۸۸۶به ایالات متحده آمریکا هدیه کردند. در ۲۸ اکتبر آن سال استیفن گراور کلیولند- رئیس جمهوری وقت آمریکا- مجسمه آزادی را در محل فعلی آن، دهانه رود هودسن، در جزیره آزادی که تا محله منهتن شهر نیویورک نزدیک به دو کیلومتر و نیم و تا شهر جرسی در ایالت نیوجرسی ۶۰۰ متر فاصله دارد، قرار داد. مجسمه به شکل زنی است ایستاده در حال گام برداشتن که لباس آن مانند لباس‌های روم باستان است. تاج آن دارای ۲۵ پنجره یادآور ۲۵ ماده معدنی جهان است و هفت دندانه به نشانه هفت دریا دارد. قرار بود این مجسمه در سال ۱۸۷۶ به مناسبت یکصدمین سالگرد استقلال آمریکا به اتمام برسد. ولی به علت پاره‌ای مشکلات- مانند حمل آن به آمریکا و طولانی شدن جریان ساختش- با ده سال تاخیر بر فراز آب‌های آتلانتیس ایستاد. این مجسمه با دست راست خود مشعلی فروزان را بالای سر نگه داشته و در دست چپش هم یک لوح سنگی وجود دارد که روی آن با شماره‌های رومی نوشته شده JULY IV MDCCLXXVIکه نشانگر ۴ ژوئیه ۱۷۷۶، تاریخ استقلال آمریکاست.
براساس توافقی که میان آمریکایی‌ها و فرانسوی‌ها انجام گرفت، قرار بر این شد که فرانسوی‌ها مسؤولیت ساخت مجسمه و سرهم کردن آن در آمریکا را بر عهده بگیرند و آمریکایی‌ها پایه‌ای را که مجسمه باید روی آن نصب شود، بسازند. این مجسمه از طریق کمک‌های مردمی و بعضی از سازمان‌های خیریه در فرانسه با هزینه‌ای معادل ۲۵۰ هزار دلار ساخته شد. در آمریکا هم هزینه‌های ساخت پایه این مجسمه از طریق فروش بلیت نمایش‌ها و نمایشگاه‌های گوناگون، حراج‌های هنری و شرط‌بندی روی مسابقات مشت‌زنی تامین شد. نکته جالب در خصوص این مجسمه این است که درون این سازه توخالی و مملو از سازه‌ای فلزی‌ای است که گوستاو ایفل- طراح برج فلزی ایفل- آن را طراحی کرده است. در واقع مجسمه روی این چهارچوب فلزی که ایفل آن را طراحی کرده، سوار شده است. در سال ۱۸۷۸ در نمایشگاهی در شهر پاریس، کامل شده مجسمه آزادی، در باغی به نام قصر تروکادرو به نمایش گذاشته شد و دیگر اجزای آن هم در نمایشگاهی جداگانه در معرض دید عموم قرار گرفت. در سال ۱۸۸۵ کار ساخت پایه مجسمه آزادی در آمریکا آغاز شد. کنگره آمریکا تصویب کرد که محل نصب مجسمه آزادی در جایی که اکنون قرار دارد، باشد. سرانجام در سال ۱۸۸۴ کار ساخت مجسمه در پاریس به پایان رسید. در سال ۱۸۸۵ هم اجزای مجسمه آزادی را کشتی فرانسوی‌ای که کاپیتان آن لسپیناس دشان نام داشت به آمریکا منتقل کرد. برای اینکه کار حمل مجسمه آسان‌تر شود، آن را به ۳۵۰ تکه منفرد تقسیم کردند و این تکه‌ها را در ۲۱۴ قسمت، بسته‌بندی کردند.ارتفاع این سازه ۴۶ متر است و خود تندیس هم داری ۱۶۸ پله به‌علاوه یک نیم‌پله (مجموعا ۱۶۹ پله) است تا بازدیدکنندگان را به بالای برج راهنمایی کند!
جنس مجسمه آزادی از مس خالص بوده و چهارچوب آن از فولاد است. البته شعله آتشی که روی مشعل آن قرار دارد از جنس ورقه‌های طلاست. این مجسمه عظیم روی یک پایه مستطیل شکل از سنگ گرانیت ایستاده است. ارتفاع این مجسمه ۴۶ متر است اما با احتساب پایه سنگی ارتفاع آن به ۹۳ متر می‌رسد.

نکات جالب
از سال ۱۸۸۶ تا سال ۱۹۰۲ از مجسمه آزادی به عنوان فانوس دریایی استفاده می‌شد. در آن زمان اداره فانوس دریایی آمریکا مسؤول نگهداری از آن بود.
ویلبر رایت- یکی از برادران رایت که در واقع پدر علم پرواز انسان بر فراز آسمان هستند- نخستین کسی بود که دور مجسمه آزادی پرواز کرد
در سال ۲۰۰۷ میلادی مجسمه آزادی توانست در فهرست ۲۰ اثر تاریخی‌ای قرار بگیرد که به عنوان عجایب جهان شناخته می‌شوند.
مشعل مجسمه در سال ۱۹۸۶ تعویض شد. مشعل اصلی مجسمه امروز در موزه‌ای در قسمت لابی بنای مجسمه نگهداری می‌شود. مشعل جدید از ورق‌های طلاست و شعله‌های آتش هم از فلزی با روکش طلا ساخته شده‌اند که از دور می‌درخشند.
در سال ۱۹۸۲ میلادی جسیکا اسکینر در درون ساختمان مجسمه به دنیا آمد. مادر او در حالی از پله‌های مجسمه بالا می‌رفت دچار درد زایمان شد و قبل از اینکه بتواند پایین برود، فرزندش را به دنیا آورد.